İskandinav ve Türk Mitolojileri arasında benzerlikler

İskandinav Mitolojisi ile Türk Mitoloji­si arasında da pek çok benzerlik görüyo­ruz. Oden'in iki kargası (ya da kuzgunu) ve iki kurdu vardır. Kargalarının isimleri "Hugin" ile "Munin"dir. Hugin, "istekli" ya da "düşünce" demektir. Munin, "başkalarını düşünen" ya da "hafıza" anlamına gelir. Munin, "ne olduğunu", Hugin, "ne olacağını" ifade eder. Böylece Odin'de sembolleşen ger­çeği ve düzeni sağlarlar. Bunlar dünya üstünde uçarlar ve Odin'in kulağına gördüklerini fısıldarlar, o nedenle Oden'in her şeyden haberi vardır. Oden'in kurtlarının adları da "Freke" ve "Gere"dir. Freke, "mızrak saplayan", Gere ise "obur" demektir. Oden, kendine sunulan tüm etleri onlara verir. Kendisi şarabı yeğler. Odin'i kurt ve kargalarıyla birlikte göste­ren bu resim bize hemen Türkler hakkın­daki bir Çin söylencesini anımsatıyor. 

Prof. Dr. Bahaddin Ögel, Türk Mitolo­jisi adlı eserinin 1. cildinin 13. sayfasında "1. Kurttan türeyiş efsanelerinin Ortaasya'da ilk defa görünüşü" ara başlığıyla şunları anlatıyor:

"Wu-sun'lar, MÖ 174'ten önce, Çin'in batısındaki Kansu Eyaleti'nde oturuyor­lardı. Batılarında da, yine kuvvetli bir devlet olan Yüe-çi'ler vardı. Yüe-çi'ler, MÖ 174'ten önce Büyük Hun Devleti'nin meşhur hükümdarı Mao-tun (Mete) ve az sonra da oğlu tarafından mağlup edilin­ce, yurtlarını bırakıp Batı Türkistan'a git­mek ve orada Kuşan Devleti'ni kurmak zorunda kaldılar. MÖ 140 senelerinde sonra da, daha doğuda yaşayan Wu-sun'lar batıya kaymışlar ve bilhassa bugünkü Tanrı dağları bölgesinde, Yüe-çi'lerin boş bıraktıkları yerlere yerleşmişlerdi. MÖ 119 senesinden önce, Çin kay­naklarının verdikleri haberlere göre, Hun hükümdarı Wu-sun kralına hücum etmiş ve onu öldürmüştü. Haberlerin elimize biraz daha geç gelmiş olmasına rağmen, bu olayın daha önce meydana gelmiş olabileceği de düşünülebilir, işte Çin tarihleri bu olayı anlatmağa başlarlarken, şöyle bir hikâyeyi de araya sıkıştırmak­tan geri durmaz: 

"Wu-sun'ların kralına Kun-mo derler. İşittiğimize göre, bu kralın babasının Hunların batı sınırında küçük bir devleti varmış. Hun hükümdarı, bu Wu-sun kralına taarruz etmiş ve Kun-mo'nun babası olan bu kralı öldürmüş. Kun-mo da, o sı­ralarda çok küçükmüş. Hun hükümdarı ona kıyamamış. Çöle atılmasını ve ölü­mü ile kalımının kendi kaderine bırakıl­masını emretmiş. Çocuk çölde emekler­ken, üzerinde bir karga dolaşmış ve ga­gasında tuttuğu eti ona yavaşça yaklaşa­rak vermiş ve uzaklaşmış. Az sonra ço­cuğun etrafında, bu defa da bir dişi kurt dolaşmaya başlamış. Kurt da çocuğa ya­naşarak memesini çocuğun ağzına ver­miş ve iyice emzirdikten sonra yine ora­dan uzaklaşmış. Bütün bu olan biten şeyleri, Hun hükümdarı da uzaktan sey­redermiş. Bunları görünce, çocuğun kut­sal bir yavru olduğunu anlamış ve hemen alıp adamlarına vermiş. İyi bir bakımla büyütülmesini emretmiş. Çocuk büyüyerek bir yiğit olmuş. Hun hükümdarı da onu ordularından birine komutan yapmış. Gittikçe gelişen ve başarı kazanan çocuğa gönül bağlayan Hun hükümdarı, babasının eski devletini ona vererek, onu Wu-sun kralı yapmış..."

Tarihin eski ve karanlık çağlarından bir uğultu ile gelen bu mitolojik ses, bize böylece Ortaasya'daki ilk "kurt efsanesi"ni haber veriyordu. Dikkat edilirse, ef­saneye sebep olan olaylar, Büyük Hun Devleti içinde geçmiş ve yine bu devletle ilgili tarih haberleri içinde yer almıştır. (De Groot, II, s. 23)(9) 

Türk mitolojisinde bunun gibi, hayat ağacı ya da taşı, kral kurban etme, keçi, inek, at... birçok benzerlik bulmak müm­kün. 

Prof. Thor Heyerdahl (1914-2002) onaylıyor

Norveçli ünlü seyyah, arkeolog, antropolog Profesör Thor Heyerdahl, ilginç yöntemiyle tüm dünyanın ilgisini çeken gezgin bir bilim adamıdır. Çok tartışılan tezlerini yaşama uygulayarak, kendisi yaşayarak kanıtlamaya çalışmıştır. Ex­pedition Kon-Tiki, Aku-Aku, Expedition Ra, Fatuhiva - Tillbaka till Naturen (Doğaya Dönüş), De första sjöfararna (İlk Denizciler), Tigris - På spaning efter vårt ursprung (Dicle - Köken Arayışımız), Gåtan Maldivinerna (Maldivinlerin Gizemi), I Adams fotspår (Adem'in İzinde), Jakten på Odin (Odin'in Peşinde) isimli eserleri vardır.(10) 

2001 yılında yazdığı Odin'in Peşinde kitabı ne yazık ki son eseri olmuştur.(11) Heyerdahl yine aynı metodu kullanmış, Odin'in izinde Karadeniz'in kuzeyine se­yahat etmiştir. Profesör Thor Heyerdahl, Oden'in ve As halkının Karadeniz'in yu­karısında, Don nehrinin doğusunda baş­kent Asov'da yaşadıkları tezini sınamak istiyordu.

Thor Heyerdahl'in ekibinde salt İskandinav bilim adamları değil, Rus ve Azeri araştırmacı ve tarihçiler de vardı. Salt İskandinav mitolojisi, İzlanda masalları değil, Doğu Avrupa kaynaklarını ve İngiliz vakayinamelerini de kullandılar. Asov'da Snorre Sturlesson'un verdiği bilgileri sınadılar. Asar (Asyalılar) ya da diğer isimleriyle Alaner (Alanlar)'ın gerçek bir halk oldukları sonucuna vardılar. Vaner (Vanlar) de Doğu Türkiye'de Ağrı Da­ğı eteklerinde Van gölü kıyılarında Urartu'da yaşayan bir halk idi. Odin ise aslın­da tanrı değil akıllı, bilge bir şamandı. Kuzeyliler onun "Tanrılar Evi'nden gelen bir tanrı olduğuna inanmışlardı.

Thor Heyerdahl, Odin'in halkı Asların (Asar) Massagetler ve Alanlarla aynı halk olduğunu gösteren bir Rus araştırmasından bahsediyor. Buna göre, Hazar Denizi'nin doğusunda Horezm'de Türkiye'den göçen bir halk yaşar. Onların Tor ya da Tur gelenekleri vardır.

Rus Araştırmacı L. S. Tolstova'ya gö­re Horezm'de Karakalpaklar ve Özbek aşiretleri arasında pek çok soy, şecere söylencesi vardır. Peridon (Feridon), topraklarını üç oğlu arasında paylaştırmıştır. Amu-Derya Irmağı'nın kuzeyini oğlu Tur'a vermiştir. Bu bölgede eskiden Do­ğu İran dili konuşan göçerler yaşardı. Bu, Saka ve Massaget aşiretleri daha önce Turan ya da Tur olarak anılırlardı.

L. S. Tolstova şu savı öne sürüyor: "Günümüzün Tur (Turan) halkının etnik akrabalığı ve coğrafik bölgesi konusunda kuşkumuz yok. Bunlar Horezm, Sogdiana, Margiana ve Bakria'dan göçen İskit aşiretleridir. Saka ve Massagetlerdir."

"Horezm'de Turan denilen halk, Türk ve Türkmenistan ile bağlantılıdır. Türkis­tan'da yaşayan Kazak ve Özbek halkları Tur (Tor) soyundan gelmektedirler."

Heyerdahl'in Rus kaynaklarına göre, Tur/Tor söylencesi, Fars dilleri konuşan aşiretlerde eski bir gelenektir. Bunlara göre ataları Traetaon'dur. Traetaon dün­yayı üç oğlu arasında paylaştırmıştır. Tur, Turan halkların atasıdır. Saimira, Sarmatların atasıdır. Arya, Aryanların atasıdır.

Bu durum, kutsal kitaplardaki Nuh ve oğulları Ham, Sam ve Yafes olayına da benzetilmektedir:

Nuh = Traeton 

Ham = Tor/Tur: Turan halkların atası 

Sam = Saimira: Samilerin (semit) atası 

Jafes (Yafet) = Arya: Arilerin atası 

(Jafet'i Turan halkların babası sayan­lar da var. Örneğin, Arap bilgin El Gardizi gibi...) (12) 

Odin, Tor gibi Kralların tanrılaştırma­sı olayını da yalnız iskandinavya'da değil Mezopotomya ve Mısır gibi yerlerde de görmekteyiz. Heyerdahl de "Asar" sözcü­ğünün "Asyalı" demek olduğunu kabul ediyor. Azeri sözcüğünü de buraya bağlı­yor. Azov'un As-hov = Asyalıların sarayı, Turk, Turki, Turkland gibi sözcüklerin As­yalıların kral/tanrılarından "Tyr'den türediği gibi benzerliklerini yineliyor. Bir grup kuzey tanrısına verilen "Vanir/Vanlar" sözcüğünü Van gölü ve civarında konu­şulan Vani diline bağlıyor.

Profesör Thor Heyerdahl adresi de, kaleyi de, akrabalarının izini de bulduğu­nu düşünmektedir. Karşıtları ise Heyer­dahl'in pseudo (uyduruk) araştırmacı ol­duğunu öne sürüyorlar. Kendilerini saf­kan "Viking" görenler için, hele yıldırımlar saçan Odin'i sarışın üstün ırkın tanrılar tanrısı; elindeki çekiçle düşmanları tirtir titreten kahraman Tor'u en yaman savaş­çı tanrı; akıllı, yakışıklı ve kocaman er­keklik organıyla hep sevişmeye hazır Frej'i (Frö = Tohum) bereket tanrısı bilen­ler için, bu tür kitaplar kabul edilemezdi. İsveç'te Profesör Heyerdahl'in tüm kitap­ları anında İsveççeye çevrilip yayımlan­mıştı. Ne var ki, Jakten på Odin (Odin'in Peşinde) bugüne dek çevrilmedi ve ya­yımlanmadı.

Daha Büyük Görüntüle                                             Azao (Azak) Şehri 

Azak Denizi'nin kuzeyinde Don Nehri'nin doğusunda Asov kenti ve Asov Kalesi

Haritalar Asov Müzesi'nde bulunuyor. Heyerdahl, burada arkeolog Kathari­na Lorvik ile yaptığı incelemelerde bir mezar bulmuştur. Kazılarda çıkardıkları eşyalar arasında İskandinavya'dakilere tıpatıp benzeyenler vardır. Örneğin, aşağıdaki ceset üzerinde çıkan kemer tokaları gibi.

En üstte Asov'da bulunan tokalar, altında İsveç'in Gotland adasında, onun altında Lapon tokaları ve en altta İsveç - Viking tokaları

Asov'da çıkan Viking kılıçlarına benzer kılıç ve hançerler

Asov Müzesi'nde bulunan eski gemi modeli ve gerçek Viking gemisini canlandıran bir resim.

Üstteki bileziklerden biri Asov'dan, diğeri İsveç'in Gotland adasından.

Norveçli gezgin bilim adamı bu keşif gezisinde Sturlesson'un izinden giderek onu haklı çıkaracak pek çok belgeyi orta­ya koymuştur.

Kitap yayımlanınca büyük tartışma yarattı. Heyerdahl ve taraftarları arkeolo­ji, tarih, yer adları, dilbilim (lingvistik) ve kökenbilimi (etymologi) metotlarından yararlanarak bilimsel bir araştırma yaptıklarını öne sürerken, karşıtları bu araş­tırmaya "pseudo (uyduruk)" araştırma adını taktılar. Dilbilimci Even Hovdhaugen, Kuzey uzmanı Else Mundahl, din tarihçisi Gro Steinsland, arkeologlar Christian ve Anne Stahlberg ortak bir eleştiri yazarak Profesör Thor Heyerdahl ve heyetinin yazdıklarının modern din tari­hi araştırması ve kökenbilimle ilgisiz kur­gular olduğunu, onların yeterli arkeolojik metot bilgilerinin olmadığını, gerekli ar­keolojik donanıma sahip olmadıklarını, İzlanda masallarını 1600'lü yıllarda oldu­ğu gibi baştan sona doğruymuş gibi oku­duklarını savundular. Vardıkları sonuç şuydu: Bu yapıt ne araştırmadır, ne de modern verilere dayalı bilgi kitabıdır.

Stian Bromark ve Dag Herbjörnsrud isimli iki araştırmacı gazeteci yazar ise, 2005 yılında Norge - et lite stykke verdenshistorie (Norveç, küçük bir parça dünya tarihi) isimli 464 sayfalık koca bir kitap yazdılar. (13), Heyerdahl ve onun dayandığı metot ve sonuçların doğru olup olmadığını araştırdılar. Norveç değerlerinin ve İskandinav mitolojisindeki sembollerin nerelerden geldiğini irdelediler. Odin hakkında anlatılanları da bu bağlamda ele aldılar. Sonuç olarak tutu­culuk ve önyargılar nedeniyle Heyerdahl'e saldırıldığı görüşünde birleştiler. Heyerdahl'in vardığı sonuçlardan Nor­veçlilerin onur duyması gerektiğini sa­vundular. 

Runik Yazılar Türk Kökenli

İskandinav Türk akrabalığını gözler önüne seren bir diğer gelişme de Türk araştırmacıların İskandinav "runik" yazı­larını okumaya başlamalarıdır. Araların­da bilimsellik ve metot konusunda bazı anlaşmazlıklar olmasına karşılık, iki isimden söz etmeden geçmeyelim: Kazım Mirşan ve Turgay Kürüm... Her ikisi de İskandinav runik yazısını okuduklarını söylemektedirler. Sayın Mirşan'a da Heyerdahl'e yöneltilenler gibi eleştiriler geldiği gözleniyor. Ancak kim tarafından, ne zaman ve nasıl kanıtlanırsa kanıtlansın, runik yazının Odin ile İskandinavya'ya geldiği ve Türk kökenli olduğunun kanıt­lanması ve İskandinav araştırmacılar ta­rafından da benimsenmesi, tarihin yeni­den yazılmasını gerektirecek bir devrim olarak görülebilir. Şu anda en azından runik yazının Odin ile İskandinavya'ya geldiğini İskandinavlar da yadsımıyorlar.

Sayın Turgay Kürüm'ün çalışmaları ve sanal ortamda (web sayfalarında) ya­yımladığı yazılar, runik yazılarla da ilgilenen Norveçli Profesör Thor Heyerdahl'in dikkatini çekmiştir. 13 Aralık 2000 tarihin­de yazdığı bir mektupta, Odin'in Peşinde kitabından söz etmiş ve aynı konuda hazırlamakta olduğu İngilizce bir kitaba Kü­rüm'ün runik yazılar konusundaki görüş­lerini katmak istediğini bildirmiştir. Bu da tarafsız ve önyargısız İskandinav bilim adamlarının ortak görüş hedefine doğru attıkları ilk adım olarak görülebilir. Ancak, değerli profesör Thor Heyerdahl'in yaşa­mı İngilizce kitabını bitirmeye yetmedi. Bu mektup yine de İskandinav ve Türk araştırmacılar arasında ortak çalışmalar yapılabilmesinin ilk tohumu olabilir. Böylece bu dost halklar, tarihin tozlu yaprak­ları arasında sıkışıp kalmış akrabalık ve dostluk bağlarıyla yeniden kucaklaşabileceklerdir. 

Dipnotlar/Kaynakça:
9) Türk Mitolojisi, Prof. Dr. Bahaeddin Ögel, Türk Ta­rih Kurumu, 1998, 1. cilt, s. 13
10) Jakten på Odin (Odin'in peşinde), Thor Heyerdahl, Per Lillienström, J. M. Sternes Förlag, 2001
11) Jakten På Odin (Odin'in Peşinde), Thor Heyer­dahll, Per Lillienström, Oslo Stenersen, 2002
12) Kök Türkler, Sencer Divitçioğlu, Ada Yayınları, 1987, s. 77 13) Norge - et lite stykke verdenshistorie (Norveç, küçük bir parça dünya tarihi), Stian Bromark ve Dag Herbjörnsrud, Cappeien, 2005 Makalenin yazarı : Abdullah Gürgün Bilim ve Ütopya dergisinin Nisan 2009 sayısında makale yayınlanmıştır.


Makalenin yazarı  : Abdullah Gürgün
Bilim ve Ütopya dergisinin Nisan 2009 sayısında makale yayınlanmıştır